Het schrijven van een tekst kan worden gesplitst in een aantal activiteiten:
- bepalen doel, publiek en tekstsoort;
- verzamelen, selecteren en ordenen inhoud;
- structureren;
- formuleren van zinnen en alinea’s;
- reviseren;
- verzorgen van spelling en opmaak. Bij ervaren schrijvers verlopen deze activiteiten vrijwel onbewust. Voor hen zijn het geautomatiseerde vaardigheden.
Beginnende schrijvers (basisschoolleerlingen) verwerven deze vaardigheden niet vanzelf. Elke vaardigheid moet de leraar expliciet benoemen, uitleggen en voordoen. Op die manier laat hij zien hoe de leerling een bepaald probleem binnen het schrijfproces kan aanpakken: Hoe kom ik aan stof om over te schrijven? Hoe verwoord ik een bepaalde gedachte? Hoe bouw ik een verslag op? Hoe verleid ik de lezer om door te lezen? Hoe schrijf ik een bepaald woord? Een expliciet gemaakte vaardigheid noemen we ook wel een strategie. Het gaat hier dus om deelstrategieën binnen het schrijfproces. Als we naar het totale schrijfproces kijken, kunnen we twee overkoepelende aanpakken of strategieën onderscheiden: het vertellend schrijven (knowledge telling strategy) en het denkend schrijven (knowledge transforming strategy). De aanpak van het vertellend schrijven is kenmerkend voor beginnende schrijvers. Schrijven is voor hen vooral praten op papier. Nadat de schrijfopdracht is gegeven, beginnen ze onmiddellijk te schrijven. Ze schrijven meteen een definitieve versie van de tekst. Ze verbeteren hoogstens aan de oppervlakte van de tekst: spelling en interpunctie. De structuur van een tekst (verhaal) wordt doorgaans bepaald door de loop van de gebeurtenissen (en toen – en toen).
De aanpak van het denkend schrijven is kenmerkend voor de ervaren schrijver, die niet alleen schrijft om te communiceren, maar ook om greep te krijgen op een bepaald onderwerp. De schrijver analyseert zijn schrijftaak en vertaalt die in een of meer problemen. Hij denkt na over zijn schrijfdoel, over hoe hij de lezer wil benaderen en over wat hij al weet van het onderwerp. Hij deelt zijn schrijftaak op in een aantal deeltaken, zoals plannen, formuleren en reviseren.
Overigens kan één en dezelfde ervaren schrijver gebruikmaken van beide strategieën. Afhankelijk van de schrijfsituatie en schrijftaak kan hij kiezen voor vertellend schrijven (een e-mailbericht waarin hij aan een vriend vertelt over een popconcert) of voor denkend schrijven (een recensie in een muziektijdschrift over hetzelfde popconcert). |